Ik ben niks half! Sunda, storytelling en serpentines, met Cindy Smits

*** Zin om online Indonesisch te leren of meer te leren over de Indonesische cultuur? Scroll naar beneden voor informatie over BaliBound Academy en Indonesisch DigiTaal ***

Aflevering 4: Sunda, storytelling en serpentines

Vandaag praat ik met Cindy Smits: Indo, verhalenverteller, schrijfster, en batikliefhebber.

Luister mee naar het bijzondere verhaal van Ceu Cindy, en ontdek hoe zij uitgroeide van een meisje van twee dat haar verhaal niet kwijt kon, tot een verhalenverteller die geregeld spokenword-voordrachten houdt die geworteld zijn in haar Indische achtergrond.

We praten onder meer over de volgende onderwerpen:

• Hoe hebben haar ouders de overtocht en hun verhuizing vanuit Indonesië naar Nederland beleefd, en wat kreeg Cindy daarvan mee als kind?
• Zit batikken in haar DNA?
• Hoe voelde het voor Cindy om ‘halfbloed’ genoemd te worden, en wat heeft dit te maken met stroop en limonade?
• Hoe geeft zij op dit moment vorm aan haar Indische identiteit?

In ons gesprek komt ook de bijzondere band naar voren die Cindy voelt met de inheemse bevolking van Amerika en Canada, door haar afwisselend Native Americans, First Nations, en indianen genoemd. Ik ben mij ervan bewust dat gebruik van de meest passende terminologie* in dit verband complex is, maar wat belangrijk is in ons gesprek, is dat Cindy in de loop der jaren een hechte band heeft opgebouwd met een aantal leden van de oorspronkelijke bewoners van Amerika, in het bijzonder de Navajo-gemeenschap. Ook ziet zij verrassend veel overeenkomsten tussen hun cultuur en haar eigen, Indische cultuur.

Door in gedachten mee te reizen met Ceu Cindy leer je als luisteraar ook meer over ‘Zodra de serpentines scheurden’, de op haar Indische afkomst gebaseerde korte spokenwordvoordracht die Cindy schreef. Hierbij speelde onder meer haar samenwerking met de bekende Indische auteur Marion Bloem en de op Java geboren gitarist Erwin van Ligten een rol.

Geniet van dit extra lange gesprek met Cindy Smits, dat ik overigens hieronder per 5 minuten heb samengevat voor wie in delen naar dit gesprek wil luisteren. 

Ayo, kita mulai!

#storytelling #serpentines #sunda #nederlandsindie #batik #schrijverschap #afscheid #podcastindischindonesisch #indisch #indischeidentiteit #indischindonesisch #indischenindonesisch #ontheemd #thuisvoelen #russelltribunaal #indo

* Meer informatie over de discussie rondom naamgeving en zelfidentificatie m.b.t. de oorspronkelijke bewoners van Amerika en Canada is bijvoorbeeld hier te vinden: (National Museum of the American Indian, Amerika) en hier (Indigenous Foundations, Canada).

Meer doen met Indisch & Indonesisch?

• Klik hier om lid te worden van onze besloten Facebookgroep 'Indisch & Indonesisch'. Ayo!
• Hier kun je mij volgen op Instagram.
• Hier vind je mijn gratis minicursus, waarin je een klein beetje Indonesisch leert. Inclusief minivideo's en pdf's!
• Zin om in je eigen tijd en tempo Indonesisch te leren? Hier lees je meer over de online cursussen van BaliBound Academy (start op elk moment).
• Nieuwsgierig naar ons conversatie- en cultuurprogramma Indonesisch DigiTaal? Ideaal als je op een ontspannen manier, en in je eigen tijd en tempo, met het Indonesisch en Indonesië bezig wil zijn. Met maandelijkse conversatielessen m.m.v. een moedertaalspreker van het Indonesisch, vertaaloefeningen op 3 niveaus, een gezellige, interactieve community om verhalen uit te wisselen en mee te oefenen, en nog veel meer? Stuur een mailtje naar clare@iambalibound.com of klik hier voor meer informatie en om je aan te melden. Het programma kost €25/maand en is maandelijks opzegbaar.

Korte biografie Cindy Smits

Cindy Smits werd geboren in 1958 in Bogor, Indonesië. Zij heeft drie kinderen en werkt in de Indische boekhandel Moesson in Den Haag. Daarnaast is zij ook te boeken om de korte voordracht Zodra de serpentines scheurden te delen met een publiek van geïnteresseerden. In deze voordracht vertelt Cindy haar Indische verhaal door middel van ‘spoken word’; vervolgens gaat zij graag met dat publiek in gesprek over de thema’s die in de voordracht aan de orde komen. Interesse? Cindy is bereikbaar via cindysunda@gmail.com. 

Cindy heeft diverse artikelen en interviews op haar naam staan. Recentelijk (maart 2023) schreef zij een artikel voor het tijdschrift Moesson over haar moeder, die eind jaren vijftig na de overtocht van Indonesië naar Nederland een jaar in een sanatorium verbleef vanwege tbc. Ook schrijft zij maandelijks een rubriek voor de Moesson, getiteld ‘Gezien’, waarin zij culturele evenementen en tentoonstellingen op Indisch en Moluks gebied bespreekt.

Indonesische woordenlijst

anak kind(eren)

bahasa Sunda Sundaas/Sundanees

canting waspen (om was op batikdoek aan te brengen)

ceu oudere zus ( aanspreekvorm; Sundanees)

gunung berg

ibu mevrouw (aanspreekvorm)

kampung dorp; wijk

kancil dwerghert (verhaal: Si Kancil)

keripik chips

keroncong Indonesische muziekstijl, met onder andere sv ukulele, fluit, en viool

kerupuk kroepoek

mbak oudere zus ( aanspreekvorm)

nakal stout

nenek moyang grootouders

pasar markt

pecok (ook: pecoh) mengtaal (Indonesisch en Nederlands), die voorheen vaak gesproken werd

door de Indo-Europese gemeenschap

pela verwantschap; verbondenheid tussen gemeenschappen/dorpen (Moluks

Maleis)

salak slangenvrucht

sudah al; laat maar

tutup gesloten

wajah Eropa Europees gezicht

Tijdlijn in minuten

0-5: Cindy’s liefde voor batik begon tijdens haar opleiding aan de Vrije Academie in Den Haag, waar zij leert batikken ‘op de Westerse manier’. 

5-10: Cindy leert verder over batik aan de West Academie in Delft. Men vraagt haar: zit batik in je DNA? Zij assisteert ook af en toe in de bengkel op de voormalige Pasar Malam en maakt kennis met een aantal batikdeskundigen, onder wie Sabine Bolk (zie aflevering 2). Ook volgt zij Guave, een batiklabel dat gespecialiseerd is in duurzame batik en slow fashion.

10-15: Cindy besluit Indonesisch te gaan leren en komt uiteindelijk bij het Instituut Indonesische Cursussen in Leiden terecht. Na een tijdje wordt zij in het diepe gegooid om zelf Indonesisch les te geven voor het Instituut. Tot haar verbazing bevalt dat goed.

15-20: Over haar jeugd. In 1959 kwamen Cindy’s ouders vanuit het toenmalige Nederlands-Indië naar Nederland. Haar moeder bleek tbc te hebben en Cindy verbleef een jaar lang in een kindertehuis.

20-25: Zij herinnert zich uit die tijd de frustratie van het niet kunnen communiceren. Ook was er een incident met een rood-wit (-blauw) vlaggetje en een kraag. Kennelijk was toen al haar behoefte om haar kant van het verhaal te vertellen erg belangrijk.

25-30: Cindy vertelt over de tijd dat haar ouders in Nederlands-Indië woonden en wat voor verhalen zij daar later over hoorde. Zij spreekt ook over de overtocht in 1959 - incl. kerstdiner in de Golf van Biskaje - en hoe haar ouders die reis ieder op een andere manier ervaren hebben.

30-35: Wat misten haar ouders het meest aan hun leven in Indonesië toen ze naar Nederland waren verhuisd? En waar moesten zij nog meer aan wennen toen ze zich in Nederland hadden gevestigd?   

35-40: Het diploma van Cindy’s moeder werd in Nederland niet erkend, iets wat zij erg frustrerend vond. Cindy’s moeder kon een beetje Indonesisch maar beheerste bovenal het Javaaans. Haar vader sprak goed Indonesisch en daarnaast ook Sundanees, de taal van West-Java. Het Indonesische deel van haar opvoeding verliep vooral via haar vader. Cindy kreeg in haar jeugd vooral Indonesische woordjes mee maar in de loop der tijd leerde zij ook onbewust het ritme en de structuur van Indonesische zinnen. Haar vader probeerde ook om haar Sundanees te leren, de taal van zijn moeder. Cindy ging Indonesisch studeren om meer verbinding te zoeken met haar Indische achtergrond.

40-45: Cindy vertelt over de discriminatie die zij ervoer vanaf haar lagere schooltijd. Dit zorgde ervoor dat zij zich niet zo verbonden voelde met Nederland. Zij kreeg steeds meer interesse in de inheemse bevolking van Amerika en hun geschiedenis. In tegenstelling tot Indische mensen, en net als voor bijvoorbeeld Molukkers, leidt de inheemse bevolking van Amerika hun identeit ook deels terug tot iets concreets: een stuk land/grond waar zij vandaan komen en dat zij bezitten. 

45-50: Indische mensen kennen dit niet: het land waar zij opgroeiden bestaat niet meer. Natuurlijk, je kunt terug naar Indonesie. Maar die concrete verbinding met een stuk land dat van jou is, is er niet. 

50-55: Na het Vierde Russell Tribunaal over de rechten van de inheemse bevolking in de Verenigde Staten ging Cindy in 1980 naar Arizona, waar zij een tijd meereisde met een een Navaho-delegatie. Tot haar verbazing werd zij vaak gezien als een van hen. Ze herkende ook veel in de manier van omgang vanuit haar eigen Indische cultuur.

55-60: In de jaren tachtig was er sprake van een ‘Indische golf’, de tweede generatie, waarbij Cindy veel naar lezingen van Indische schrijvers en dergelijke activiteiten ging. Zo kwam zij ook in contact met Marion Bloem. Met name haar kinderboek Matabia maakte grote indruk op Cindy, omdat zij zich hier heel erg in herkende, en zij zocht contact met de schrijfster. Bloem waardeerde dat, en zij hielden altijd een beetje contact met elkaar.

60-65: Over twee ontmoetingen met de Molukse schrijver Frans Lopulalan, Cindy’s latere verloofde, die helaas naar een kort ziekbed een paar jaar geleden overleden is. Ook praat Cindy over de Indische identiteit en gemengd/dubbel zijn. Bij hun ontmoeting speelt trouwens ook een stukje spekkoek een rol. Met Frans organiseert Cindy op een gegeven moment een workshop Creatief Schrijven, waarbij opnieuw haar eigen kwaliteiten als schrijfster door anderen worden opgemerkt.

65-70: In 2022 nodigde Marion Bloem, met wie Cindy dus altijd contact heeft gehouden, haar uit om tijdens een van haar producties ook haar eigen stuk ten gehore te brengen, onder begeleiding van gitarist Erwin van Ligten. Cindy bewerkt een eerder geschreven stuk voor het theater, en zo ontstaat haar eigen spokenword-voordracht die ze inmiddels bij verschillende gelegenheden heeft voorgedragen, soms op zichzelf staand, soms als discussiestuk. Cindy vertelt ook over de serpentines, die in haar stuk centraal staan.

70-75: Over welke verhalen zij in haar voordracht verwerkt heeft en hoe het publiek hierop reageert.

75-80: Cindy werkt in een Indische boekhandel, waar ze ook haar kennis van de Indische samenleving en haar verhalen deelt. 

80-85: Over haar eigen Indische geschiedenis en Indisch-zijn als mengcultuur. Verder: wat zijn haar favoriete gerechten? 

85-90: Wat heeft de meeste indruk op haar gemaakt in Indonesië? En hoe ziet haar ideale vakantie in Indonesië eruit? Tot slot vertelt Cindy nog wat over een artikel dat zij schreef m.b.t. het thema 'veerkracht'.

Meer weten over batik?

• Luister HIER naar aflevering 2, waarin ik praat met batikkunstenaar en -deskundige Sabine Bolk over de toekomst van batik en andere batikgerelateerde zaken.
• Klik HIER voor meer info over Guave en hun visie op batik.

Mentioned in this episode:

Indonesisch (3 niveaus), live lessen & conversatie

Wil jij deze zomer Indonesisch leren of je Indonesisch verbeteren? Kijk dan eens naar de taal- en cultuurcursussen van BaliBound Academy. Alle cursussen staan online, en er zijn cursussen Indonesisch op 3 niveaus: Spekkoek, Lemper, en Rendang. Je kunt op elk moment met een cursus beginnen, en de cursussen kunnen geheel in eigen tijd en tempo worden afgerond. Daarnaast geef ik af en toe live cursussen via Zoom, en verder gaat ook mijn unieke, doorlopende conversatieprogramma binnenkort weer van start. Nieuwsgierig? Houd mijn instagram @indischindonesisch en mijn Facebookgroep ‘Indisch & Indonesisch’ in de gaten voor updates, of kijk in de shownotes, direct onder deze podcast. Ayo!